Ekolojik / Doğal Yelkenli

Ekolojik Nesne Yapmak

"Bu projede nesne yelkenlimiz. Eğer bu yelkenliyi ekolojik ya da doğal yapacaksam tam da bu söylediğimi başarmam gerekiyor. Hem en az zarar hem de en fazla mutluluk. Tabii kapitalist tüketim kültürünün mutluluğu değil, doğal mutluluk. İki kategori halinde anlatıyorum bunu." En aşağıda, bu ekolojik nesne tartışmamın sonundanın sonunda.

İlk Şart: Ayak İzlerine Dikkat

Ayak İzi, Zarar ve Kriz

İlk önce tanımlar. Mesela karbon ayak izi? Buradaki ayak izi dediğimiz aslında çevreye verdiğimiz zarar; zararımızın izi. Her canlı yaşadığı çevreye zarar verir. Çünkü enerji alışverişinde bulunur ve atık üretir. Alır ve atar. Bu kaçınılmazdır. Ve de doğaldır. O canlı da, habitatı da, bu tür alışverişleri kaldıracak şekilde evrilmiştir. Ama rakamlar belli bir düzeyde kaldıkları sürece. O rakamlar ve belli bir dengede kalmaları da doğal süreçlere göre evrilmiştir. Ama bu bir statik değil, dinamik dengedir; uzun dönemler içinde değişebilir bu doğal dengeler. Ama bu süreç beklenmedik bir süratte değişir ve türün nüfusu çok daha kısa sürede kaldırılamayacak düzeye ulaşırsa, o türün habitat üzerindeki yükü doğal işleyiş sınırlarının dışına çıkmaya başlar ve bu bazı durumlarda yerkürenin bazı dengelerinin aşılarak dönüşmelerine de sebep olabilir. Bu noktada kriz durumu belirir ve bazı canlılar, yok olma da dahil çok ciddi sorunlarla karşılaşırlar.

İnsan, kendi icadı yapay habitatların enerji ihtiyaçları ve ürettiği atık miktarlarıyla tüm canlıları geçmiştir. Artık sadece yaşadığı habitata değil, küresel anlamda tüm yerküreye en çok zarar veren türdür. Bunun getirdiği kısmi bilinçlenme ayak izi adını verdiğimiz bir kavram icat etmemize yol açtı. Bunların arasında karbon ayak izi, sağ olsun petrol şirketi BP sayesinde (sarkastik oluyorum) çok ünlendi. BP'nin bu çabasını, şirketlerin kendi sorumluluklarını modern tüketiciye yüklemeleri, başlarından atmaları olarak da görebiliriz. Muhtemelen de öyle. Ama karbondan önce ekolojik ayak izi konuşuluyordu ve son zamanlarda da su ayak izi çıktı. Her yeni ayak izi tanımı verdiğimiz zararın da giderek arttığını gösteriyor.

Karbon ayak izi herhangi bir canlının faaliyetleri sırasında ürettiği karbon temelli gazların miktarıdır. Bunların miktarı arttıkça yerküremiz ısınıyor ve bu, önü alınmazsa, iklimsel değişimlere ve giderek bir iklim krizine sebep olabiliyor. Şu anda böyle bir evredeyiz.

Ekolojik ayak izi ise bir canlının yerküreyi ne kadar kullandığının göstergesi. Her canlı habitatını enerji ihtiyaçları için kullanarak değiştirir. Bizim farkımız, sayımız o kadar arttı ki, bir de nesnelerimizin sayısı, bunu artık çok daha büyük ve tehlikeli bir ölçekte yapıyoruz.

Ekolojik Nesneden Ne Anlamalıyız?

Mutluluk ve Ekolojik Kriz Bağlantısı

Ekolojik olmaktan genelde doğaya en az zararı vermek anlaşılıyor. İlk akla gelen bu. Ve orada da kalıyoruz. Ben tanımı genişletiyorum. Daha doğrusu bir bakıma bir ayak izi daha ekliyorum. Mutluluk veya keyif almak. Bence asıl üzerinde durmamız gereken ayak izi bu olmalı; özellikle de konu bizsek, yani insan. Diğer ayak izleri bu ayak iziyle doğrudan bağlantılı. Çünkü ekolojik krizlerimizi doğrudan modern insanın mutsuzluğunun tetiklediğini iddia ediyorum.

Bu iddiam muhtemelen günümüzde çok yayılmış "spiritüalist" yaklaşımları akla getirecektir. Ama aksine ruhsal değil, gayet fiziksel bir şeyden bahsediyorum. Çünkü mutluluk dediğimiz şey bedensel, biyofiziksel ve evrimsel bir süreç ve fazlasıyla ekolojik ilişkilerin parçası. Nasıl? Bunu kavramanın en kolay yolu mutluluk ve keyif durumlarının tersinini, yani stresli ve huzursuz olma durumunu düşünmek. Bir canlının stres altında olması onun mutsuz olması, yani o ana kadar ona huzurlu bir ortam sunmuş ekolojik ilişkilerin bir kısmının veya tamamının bozulmuş olması demek değil mi? Fiziksel bir süreç olarak keyif, bedenin olumluyu olumsuzdan ayırmasının yoludur. Beden keyif almadığından uzaklaşır. Keyif veya onun daha kalıcı hali olan mutluluk bedene olumlu koşulları bulmasında yardımcı olur. Bunu bedensel, yani bedendeki biyofiziksel süreçleri harekete geçirerek yapar. O yüzden ekolojik olmak, eğer bu tabiri en az stresli, yani görece en huzurlu koşullara ulaşmak anlamında kullanıyorsak, her şeyden önce mutlu olmak, yani keyif almaktır. Keyif aldığım sürece koşulların benim için olumlu olduklarını bilirim. Ama bu tamamen sorunsuz çalışan bir süreç değil maalesef. Keyif hali taklit edilebilir, bedensel süreçler kandırılabilir. Stresli bir durum varken keyif alıyormuş gibi hissettirilebiliriz ki, çeşitli uyuşturucuların böyle çalıştığını biliyoruz ama en önemlisi, modern tüketim kültürü bunun üzerine kurulmuştur. Bu konunun ayrıntılarına burada girmeyeceğim. Doğallığa Dönüş bölümünde giriyorum. Burada ekolojik nesne ve tabii ekolojik/doğal yelkenliyle devam edeceğim.

Nesne Yapımından Kaynaklanan Ekolojik Sorunlar

Nesne yapmak iş yapmak ve bu da enerji demek. Doğada nesne yapan tek tür insan değil. Birçok canlının bu becerisi var ama hiçbiri insan kadar karmaşık nesneler yapamıyor. İnsan doğada bulduğu hammaddeyi değiştirebiliyor. Dolayısıyla çifte enerji ihtiyacı beliriyor. Hem hammaddenin dönüştürülmesi hem de o işi yapanın gıda ihtiyacı için. Hammadde dönüştürülmesi sadece insana özgü olmayabilir ama insan burada da bunu çok daha yüksek ölçekte yapmasıyla öne çıkıyor. Hiçbir canlı bu ölçekte nesne üretimi yapmıyor. Bu da hammadde ve enerji ihtiyacımız ile atık sorunumuzun muazzam düzeyde artmasına yol açıyor. Yerküremizin uzay sınırını bile atıklarımızla doldurmaya başladık. Ama mesele sadece bu üçünden ibaret değil. Genelde atlanan iki sorun daha var.

Birincisi yer işgali. Yaptığımız nesnelerin hem kendileri hem de atıkları yer kaplıyor ve bu yer, diğer canlıların alanlarından geliyor. Örneğin, milyonlarca araba imal ediliyorsa, o arabaların kapladıkları bir alan var. Bu alanın bir yerden gelmesi gerek. Sonuçta yerkürenin belli bir yüzey alanı var.

İkincisi de nesneleri yapan ve tüketen insanların durumu. Üretimin ölçeği çok büyük olunca örgütlenmenin de o derece büyük olması gerekiyor. İnsanlar ömürlerinin ve günlük yaşamlarının çok büyük bir kısmını bu sürece veriyorlar. Bu o kadar büyük ölçekte bir süreç ki, insanın kendisinin nesne yapıp bu başarısında keyif alması gibi bir şey değil. Son ürünü göremiyor bile. Yani yaşamının büyük kısmını adadığı bu süreci, sürece tamamen yabancılaşmış olarak geçiriyor. İnsan bedeni böyle bir yaşam tarzına evrilmediğinden, bu süreç daimi stres anlamına geliyor. Bu stresin bir şekilde giderilmesi gerekiyor. Bunu kapitalist tüketim kültürü beceriyor. Nesneler ve hizmetler alarak bu stresimizi geçici olarak gideriyoruz. Böylece bu son derece sıkıcı ve yıpratıcı çalışma koşullarına dayanabiliyoruz. Bu daha da fazla kaynak kullanımı ve atık demek. Sorun değil. Çünkü kapitalizmin belli bir azınlığa sunduğu zenginliğin kaynağı bu; modern insanın mutsuzluğunun getirdiği bir zenginleşme. Ama bu nesne tüketimi öyle bir boyuta geldi ki, başta iklim krizi olmak üzere çeşitli ekolojik krizlere yol açtı. Dolayısıyla, insan sorunu diğerleri kadar önemli; hatta daha da önemli; çünkü diğerlerini tetikliyor.

"Şöyle bir şey söylüyoruz: Özünde yaşam tarzımız sorunlu değil. Sorun, kontrolü kaçırmış olmamız. Eğer tüketimimizi biraz sınırlayabilirsek, böyle yaşamaya devam edebiliriz. Yani sürdürülebilirlik. Oysa sorun yaşam şeklimizin aşırıya kaçmış olması değil, kendisi. Yaşam şeklimiz bizi mutsuz kılıyor, daimi strese mahkum ediyor ve bunu nesnelerle çözmeye çalışıyoruz. Bu da tüketimi tetikliyor."

Çözüm

Her şeyden önce ekolojik bir nesnenin enerji ihtiyacı ve atık üretimi ekolojik açıdan mümkün olabildiğince en uyumlu düzeyde olmalı. Genelde sürdürülebilirlik dediğimiz güya-ekolojik-tavır bu iki hedefle sınırlıyor kendisini. Çünkü diğer üçüne girerse, yani ölçek, yer kaplama ve insan mutluluğu konularına, doğrudan kapitalist sistemin kendisiyle yüzleşmek zorunda kalacak. Bu da pek tercih edilmiyor. Çuvaldız olayı: kimse kendisine batırmak istemiyor. Bir şey yapıyormuş gibi hissetmek yetiyor. Ama kapitalist sistemle mücadele etmeden ekolojik olmanın yolu yok. Sürdürülebilirlik de büyük ölçüde kapitalist bir icat. Neyi sürdüreceğiz?

Enerji ihtiyacı ve atık doğrudan nesneye işaret etmiyor, nesne üretiminin kendisini sorgulatmıyor. Oysa diğer üçü doğrudan nesne üretiminin, bu üretimin ekolojik sonuçlarının ve kapitalist tüketim kültürünün sorgulanmasını getiriyor. Dolayısıyla burada çözüm daha karmaşık. İlk anda akla gelen, gereksiz tüketimden kaçınmak ama bunun bir tık üstü, kapitalist üreticinin nesnelerin estetik çekiciliğini artırma girişimlerine kanmamak. Ama asıl çözülmesi gereken muhtemelen nesnelere olan bağımlılığımızla mücadele etmek.

Evet, ayak izleri önemli ama sadece bunlarla sınırlayamayız ekolojik/doğal olmayı. Sadece bu ikisiyle sınırlandığımızda, biz insanlar sorunun dışında kalıyoruz. Şöyle bir şey söylüyoruz: Özünde yaşam tarzımız sorunlu değil. Sorun, kontrolü kaçırmış olmamız. Eğer tüketimimizi biraz sınırlayabilirsek, böyle yaşamaya devam edebiliriz. Yani sürdürülebilirlik.

Oysa sorun yaşam şeklimizin aşırıya kaçmış olması değil, kendisi. Yaşam şeklimiz bizi mutsuz kılıyor, daimi strese mahkum ediyor ve bunu nesnelerle çözmeye çalışıyoruz. Bu da tüketimi tetikliyor.

O yüzden amacımız sadece nesnelerimiz ile faaliyetlerimizin verdiği zararları azaltmak olmamalı. Bir de bunları bizi doğal anlamda mutlu edecek niteliğe dönüştürmeliyiz. Ancak bu şekilde nesnelerin ekolojik sorunları tetiklemesinin önüne geçebiliriz.

Bu projede nesne yelkenlimiz. Eğer bu yelkenliyi ekolojik ya da doğal yapacaksam tam da bu söylediğimi başarmam gerekiyor. Hem en az zarar hem de en fazla mutluluk. Tabii kapitalist tüketim kültürünün mutluluğu değil, doğal mutluluk. İki kategori halinde anlatıyorum bunu. Aşağıdaki bağlantılardan gidebilirsiniz.

Yapımı Ekolojik/Doğal Yelkenli

Yapım aşamasında en önemli konu yerküre üzerindeki yükümüzü en aza indirmek. Bu da karbon ve ekolojik ayak izlerini düşük tutmak demek. Bunun için yerel malzeme ve daha ilkel teknoloji kullandık. Zaten yüz yıl öncesinin yelkenlisini yaptığımız için birçok malzeme ve teknik zaten projenin ruhuna aykırı. Devamı...

Faaliyetleri Ekolojik/Doğal Yelkenli

Kayığı yaptık. Peki faaliyetlerimiz? Bir de en az zararı vererek yaşamalıyız. Ama sadece bu değil. Faaliyetlerimiz bizi doğallığa, yani doğal süreç, ritim ve döngülerimizle buluşturarak mutlu etmeli ki, daha farklı bir yaşam ve tüketim alışkanlığı geliştirebilelim. Devamı...